6. Бағалар Цены Баға индексі – белгілі бір уақыт кезеңіндегі баға деңгейі өзгерісінің салыстырмалы көрсеткіші. Жиынтықтың элементтерiнiң қамтуының дәрежелерi бойынша жеке және топтық немесе жиынтық баға индекстерi ерекшеленеді. Жеке (қарапайым) баға индексi зерттелетін жиынтықтың (нақты тауардың, қызметтің) бiр элементi бағаларының өзгерiсiн көрсетедi. Топтық баға индексi – жеке баға индекстерiнiң негiзiнде құрылады, зерттелетін жиынтық элементтерiнiң бөлiгiн қамтиды және (нақты тауарлар, қызметтердiң үлкен саны) жеке топ бойынша бағалардың өзгерiсiн сипаттайды. Бағалардың жиынтық (жалпы) индексі күрделі құбылыс элементтерінің барлық қосындысы бойынша бағалардың өзгерісін көрсетеді. Тұтыну бағаларының индексі (ТБИ) - халық жеке тұтынуы үшін сатып алатын белгіленген тауарлар мен қызметтер тізбесіне бағалардың орташа деңгейінің сол уақытта өзгеруін сипаттайтын көрсеткіш. Жалпы қабылданған инфляция көрсеткіші ретінде ТБИ әлеуметтік-экономикалық көріністердің, экономикадағы баға үдерістерін талдау және болжау, мемлекеттің әлеуметтік, бюджеттік, салықтық, қаржылық саясатында ұлттық валютаның нақты бағамдарын реттеу серпінін зерттеу барысында қолданылады. Тұтыну рыногындағы тауарларға және қызметтерге бағалар мен тарифтер деңгейiн тiркеу іріктеме статистикалық байқау қағидаларына негізделеді және сауда орындарының, тауарлар мен қызметтердің, олардың әртүрінің тек бір бөлігін қамтиды. Баға ақпараттарын жинауды бағаны тіркеушілер тауарларды (қызметтерді) тікелей өткізетін орындарда жүргізіледі. Зерттеу жүргізілген күні төленген бағалар, салықты қоса бақыланады. Өндіруші бағасы қосылған құн салығы, акциздердің, өзге де жанама салықтардың, сауданың және үстеме баға және өнімнің өндірушіден тұтынушыға дейінгі қозғалысына байланысты көлік және басқа да шығындарының есебінсіз, «кәсіпорын қақпасынан» шыққан кездегі өткізілген өнім бірлігінің бағасы болып келеді. Бағаның өзгеруін байқау әртүрлі меншік нысаны және құқықтық-ұйымдастыру нысанындағы базалық кәсіпорындардың іріктелген желісі бойынша жүргізіледі. Бағаларды тіркеу негізгі сапалық параметрлері, қолданылатын шикізат және өндірістің технологиялық процесі бойынша жақын, өте таңдаулы бұйымдар кіретін белгілі бір тауарлар тізбегі бойынша жүзеге асырылады. Өнеркәсiп өнiмнiң өндіруші-кәсiпорындар бағасының индексi (ӨБИ) республиканың өнеркәсіп кәсіпорындары өндірген дайын өнеркәсіп өніміне және олар өндірістік сипатта көрсеткен қызметтерге бағалардың өзгерісін сипаттайды. Экономикалық қызмет түрлері бойынша бағалар индекстерін біріктіру үшін салмақтау базасы ретінде өткен жылғы өнеркәсіп өнімдерінің құны туралы деректер қолданылады. Ауыл шаруашылығы өнімдерін өткізу бағасының индексі – бұл өткізудің түрлі арналары бойынша ауыл шаруашылығының тауар өндірушілері өткізетін ауыл шаруашылығының өнімдеріне бағалар өзгерісін сипаттайтын көрсеткіш. Байқау барлық меншік нысанындағы ауыл шаруашылығы құралымының іріктеу желісі бойынша жүзеге асырылады. Ауыл шаруашылығы өнімдерін өткізу бағасы өнімді тасымалдауға, тиеуге және түсіруге жұмсалған шығыстарды есепке ала отырып келтіріледі, оған қосылған құн салығы кірмейді.
Индекс цен – относительный показатель, характеризующий изменение уровня цен за определенный период времени. По степени охвата элементов совокупности различают индивидуальные и групповые или сводные индексы цен. Индивидуальный (элементарный) индекс цен отражает изменение цен одного элемента изучаемой совокупности (конкретного товара, услуги). Групповой индекс цен – строится на основе индивидуальных индексов цен, охватывает часть элементов изучаемой совокупности и характеризует изменение цен по отдельной группе (большого числа конкретных товаров, услуг). Сводный (общий) индекс цен отражает изменение цен по всей совокупности элементов сложного явления. Индекс потребительских цен (ИПЦ) – это показатель, характеризующий изменение во времени среднего уровня цен на фиксированный перечень товаров и услуг, приобретаемых населением для личного потребления. Как общепризнанный показатель инфляции, ИПЦ может использоваться при изучении динамики социально-экономических явлений, анализа и прогноза ценовых процессов в экономике, регулирования реального курса национальной валюты, в финансовой, налоговой, бюджетной и социальной политике государства. Регистрация уровня цен и тарифов на товары и услуги на потребительском рынке основывается на принципах выборочного статистического наблюдения и охватывает только часть торговых точек, товаров и услуг, их разновидностей. Сбор ценовой информации производится непосредственно в местах реализации товара (услуги) регистраторами цен. Наблюдают цены, оплаченные в день проведения обследования, включая налоги. Цена производителя представляет собой цену единицы реализуемой продукции в момент ее выхода из ворот предприятия без учета НДС, акцизов, прочих косвенных налогов, торговой, сбытовой наценки и транспортных расходов, связанных с движением продукции от производителя к покупателю. Наблюдение за изменением цен производителей ведется по выборочной сети базовых предприятий различных форм собственности и организационно-правовых форм. Регистрация цен осуществляется по определенному перечню товаров, в который включаются наиболее представительные изделия близкие по основным качественным параметрам, используемому сырью и технологическому процессу производства. Индекс цен предприятий-производителей промышленной продукции (ИЦП) характеризует изменение цен на готовую промышленную продукцию, произведенную промышленными предприятиями республики, и оказанные ими услуги производственного характера. Для агрегирования индексов цен по видам экономической деятельности в качестве базы взвешивания используются данные о стоимости промышленной продукции за предшествующий год. Индекс цен реализации на продукцию сельского хозяйства – это показатель, характеризующий изменение цен на сельскохозяйственную продукцию, реализуемую сельскохозяйственными товаропроизводителями по различным каналам сбыта. Наблюдение осуществляется по выборочной сети сельхозформирований всех форм собственности. Цены реализации сельскохозяйственной продукции приводятся с учетом расходов на транспортировку, погрузку и разгрузку продукции, но без учета налога на добавленную стоимость. 2013 жылғы қаңтар-маусымда ауыл шаруашылығы өнімдерін өткізу бағасының өзгеруі Изменение цен реализации на продукцию сельского хозяйства в январе-июне 2013 года өткен айға пайызбен, өсуі +, кемуі - в процентах к предыдущему месяцу, прирост +, снижение - | Сәуір Аперль | Мамыр Май | Маусым Июнь | 2013 жылғы маусым 2012 жылғы. желтоқсанға Июнь 2013г. к декабрю 2012г. | Анықтама: 2012 жылғы маусым 2011 жылғы желтоқсанға Справочно: июнь 2012г. декабрю 2011г. |
| ^ | -0,5 | -1,2 | -1,4 | -1,5 | 11,3 | Продукция сельского хозяйства | Өсімдік шаруашылығы өнімдері | -0,6 | -0,7 | -0,6 | -1,9 | 14,5 | ^ | дәнді дақылдар | -0,8 | -0,9 | -0,8 | -1,5 | 15,1 | зерновые культуры | бидай | -1,1 | -1,2 | -0,9 | -2,1 | 16,4 | пшеница | қара бидай | 0,0 | 0,0 | 0,0 | -6,5 | 4,5 | рожь | тары | 0,0 | 0,0 | -2,2 | -2,8 | 5,5 | просо | қарақұмық | 0,0 | -1,4 | -2,7 | 0,2 | 6,0 | гречиха | жүгері | 0,2 | 0,0 | 0,0 | 3,0 | 5,0 | кукуруза | күріш | 0,3 | 0,0 | 0,4 | 1,7 | 3,2 | рис | арпа | 1,0 | 0,8 | -0,4 | 0,4 | 13,8 | ячмень | сұлы | 1,6 | -0,1 | -0,1 | -1,0 | 12,8 | овес | майлы дақылдар | 0,8 | 3,0 | 3,3 | -9,2 | 11,3 | масличные культуры | картоп | 0,9 | 2,0 | 0,2 | -11,1 | 18,2 | картофель | көкөністер | -0,8 | 0,3 | -0,9 | -6,9 | 17,5 | овощи | қызанақ | 0,1 | -6,1 | -5,4 | -2,0 | 0,3 | помидоры | қияр | -12,0 | -3,2 | -4,9 | -6,8 | -1,6 | огурцы | басты пияз | -0,6 | 0,5 | -0,4 | -3,1 | 16,2 | лук репчатый | қырыққабат | 2,6 | 2,0 | 0,3 | -11,3 | 27,3 | капуста | асханалық сәбіз | -0,4 | 0,4 | 0,0 | -0,4 | 11,3 | морковь столовая | асханалық қызылша | 0,0 | 0,8 | 0,0 | -7,3 | 18,0 | свекла столовая | ^ | -0,3 | -2,0 | -2,5 | -0,8 | 6,7 | Продукция животноводства | мал мен құс | -0,7 | -0,5 | 0,0 | 5,0 | 11,4 | скот и птица | ірі қара мал | 0,7 | -0,6 | 0,2 | 4,3 | 15,2 | крупный рогатый скот | қой | 0,6 | 1,0 | 0,5 | 9,8 | 16,0 | овцы | шошқа | -0,8 | -0,2 | -1,1 | 2,6 | 2,3 | свиньи | жылқы | -0,3 | -0,4 | 1,2 | 5,9 | 8,4 | лошади | құс | -5,9 | -1,4 | -1,2 | 4,0 | 3,7 | птица | сүт | -1,0 | -3,5 | -1,6 | -5,2 | 8,9 | молоко | жұмыртқа | 2,8 | -6,3 | -14,8 | -20,4 | -18,8 | яйца | жүн | 0,0 | 0,0 | -0,8 | 2,5 | 5,5 | шерсть |
2013 жылғы қаңтар-маусымда ауыл шаруашылығы өнімдерінің жекелеген түрлерін өткізудің орташа бағасы Средние цены реализации на отдельные виды продукции сельского хозяйства в январе-июне 2013 года бір тоннасы теңгемен в тенге за тонну | Сәуір Апрель | Мамыр Май | Маусым Июнь | 2013 жылғы маусым 2012 жылғы желтоқсанға Июнь 2013г. к декабрю 2012г. | | Дәнді дақылдар |
|
|
|
| Зерновые культуры | бидай | 33 902 | 33 483 | 33 184 | 20 972 | пшеница | қара бидай | 31 123 | 31 123 | 31 123 | 25 981 | рожь | тары | 27 684 | 27 684 | 27 074 | 26 507 | просо | қарақұмық | 72 163 | 71 179 | 69 283 | 78 638 | гречиха | жүгері | 30 816 | 30 816 | 30 816 | 28 271 | кукуруза | күріш | 36 810 | 36 810 | 36 940 | 37 305 | рис | арпа | 25 753 | 25 956 | 25 851 | 17 415 | ячмень | сұлы | 18 279 | 18 269 | 18 249 | 18 610 | овес | Күнбағыс дәні | 72 006 | 74 983 | 78 051 | 58 996 | Семена подсолнечника | Картоп | 49 844 | 50 856 | 50 975 | 43 303 | Картофель | Көкөністер |
|
|
|
| Овощи | қызанақ | 130 047 | 122 164 | 115 607 | 123 476 | помидоры | қияр | 94 501 | 91 494 | 86 998 | 72 633 | огурцы | басты пияз | 34 607 | 34 778 | 34 634 | 38 432 | лук репчатый | қырыққабат | 47 669 | 48 625 | 48 783 | 31 893 | капуста | асханалық сәбіз | 55 677 | 55 893 | 55 893 | 48 342 | морковь столовая | асханалық қызылша | 54 455 | 54 885 | 54 885 | 44 340 | свекла столовая | Мал мен құс (тірі салмақта) |
|
|
|
| Скот и птица (в живом весе) | ірі қара мал | 422 353 | 421 828 | 422 391 | 379 100 | крупный рогатый скот | қой | 421 743 | 426 071 | 428 369 | 378 358 | овцы | шошқа | 349 689 | 349 138 | 345 388 | 384 811 | свиньи | жылқы | 491 037 | 489 105 | 494 935 | 468 894 | лошади | құс | 233 293 | 230 041 | 227 336 | 233 297 | птица | Сиыр сүті | 69 941 | 68 954 | 67 856 | 63 972 | Молоко коровье | Тауық жұмыртқасы (мың данасы үшін) | 14 210 | 13 311 | 11 342 | 10 291 | Яйца куриные (за тыс. штук) | Қырқылған жүн | 162 623 | 162 625 | 161 341 | 147 518 | Шерсть стриженая | |